اختلال دوقطبی چیست؟ آیا قابل درمان است؟

اختلال دوقطبی که قبلا به عنوان بیماری شیدایی – افسردگی شناخته می شد، یک اختلال مغزی و رفتاری است که با تغییرات شدید در خلق و خو و انرژی فرد مشخص می شود و عملکرد فرد را دشوار می کند. این اختلال معمولاً در اواخر نوجوانی یا اوایل بزرگسالی شروع می‌شود، اگرچه می تواند در کودکان و بزرگسالان نیز دیده شود. افراد اغلب با این اختلال زندگی می کنند بدون اینکه به درستی تشخیص داده شده و درمان شوند.

علائم اختلال دو قطبی چیست؟

اختلال دوقطبی باعث نوسانات خلقی مکرر یا دوره‌هایی می‌شود که می‌تواند احساس بسیار شدید (شیدایی) یا بسیار پایین (افسردگی) را در فرد ایجاد کند.

علائم و نشانه های دوره شیدایی

• افزایش انرژی، فعالیت، بی قراری
• خلق و خوی سرخوشانه
• تحریک پذیری شدید
• تمرکز ضعیف
• مسابقه دادن افکار، صحبت کردن سریع، پریدن بین ایده ها
• بی خوابی
• تشدید احساس خود اهمیتی
• ولخرجی کردن
• افزایش رفتار جنسی
• سوء مصرف مواد مخدر مانند کوکائین، الکل و داروهای خواب آور
• رفتار تحریک آمیز، مزاحم یا پرخاشگرانه
• انکار اینکه چیزی اشتباه است

پیشنهاد میکنیم بخوانید: اختلال سلفیتیس چیست و چه عوارضی دارد؟

علائم دوره افسردگی

• حالت غمگین، مضطرب یا خالی از احساس
• احساس ناامیدی و بدبینی
• احساس گناه، بی ارزشی و درماندگی
• از دست دادن علاقه یا لذت به فعالیت هایی که زمانی از آنها لذت می بردید، از جمله رابطه جنسی
• کاهش انرژی و خستگی
• مشکل در تمرکز، به خاطر سپردن یا تصمیم گیری
• بی قراری و تحریک پذیری
• بی خوابی یا خواب زیاد
• تغییر در اشتها، کاهش یا افزایش وزن ناخواسته
• علائم بدنی که ناشی از بیماری یا آسیب جسمی نیست
• افکار مرگ یا خودکشی

اختلال دوقطبی چگونه تشخیص داده می شود؟

اختلال دوقطبی هنوز از نظر فیزیولوژیکی با آزمایش خون یا اسکن مغز قابل تشخیص نیست. در حال حاضر، تشخیص بر اساس علائم، دوره بیماری و سابقه خانوادگی است. پزشکان، سایر شرایط پزشکی مانند تومور مغزی، سکته مغزی یا سایر بیماری‌های عصبی-روانی که ممکن است باعث اختلال خلقی شوند را رد می‌کنند. انواع مختلف اختلال دوقطبی بر اساس الگو و شدت دوره های شیدایی و افسردگی تشخیص داده می شوند. پزشکان معمولاً اختلالات مغزی و رفتاری را با استفاده از دستورالعمل های راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی یا DSM تشخیص می دهند.

طبق DSM، چهار نوع اساسی اختلال دوقطبی وجود دارد:

• اختلال دوقطبی نوع یک: عمدتاً با دوره‌های شیدایی یا مختلط که حداقل هفت روز طول می‌کشد، یا با علائم شیدایی که آنقدر شدید هستند که فرد نیاز به مراقبت فوری بیمارستانی دارد، تعریف می‌شود. معمولاً فرد دارای دوره‌های افسردگی نیز است که معمولاً حداقل دو هفته طول می‌کشد.علائم شیدایی یا افسردگی باید تغییر عمده ای نسبت به رفتار عادی فرد باشد.
• اختلال دوقطبی نوع دو: به عنوان الگویی از اپیزودهای افسردگی که با اپیزودهای هیپومانیک ( شبیه اپیزود مانیک اما با شدت کمتر) جابه‌جا می‌شوند، اما بدون دوره‌های مانیک کامل یا مختلط تعریف می‌شود.
• اختلال دوقطبی که مشخص نشده است (BP-NOS): زمانی تشخیص داده می شود که فرد دارای علائم بیماری باشد که معیارهای تشخیصی برای دوقطبی نوع یک یا نوع دو را ندارد. علائم ممکن است به اندازه کافی طول نکشند، یا ممکن است فرد علائم بسیار کمی داشته باشد تا دوقطبی نوع یک یا دو تشخیص داده شود. با این حال، علائم به وضوح خارج از محدوده رفتار طبیعی فرد است.
• اختلال سیکلوتیمیک یا سیکلوتیمیا: شکل خفیفی از اختلال دوقطبی است. افرادی که سیکلوتیمیا دارند دوره‌های متعدد هیپومانیا را تجربه می‌کنند که به همراه افسردگی خفیف به مدت حداقل دو سال وجود داشته است. با این حال، علائم الزامات تشخیصی برای هر نوع دیگر از اختلال دوقطبی را برآورده نمی کند.

برخی از افراد ممکن است مبتلا به اختلال دوقطبی با دوره های چرخشی سریع تشخیص داده شوند. این زمانی است که فرد در طی یک سال، چهار یا بیشتر دوره های افسردگی اساسی، شیدایی، هیپومانیا یا علائم مختلط را تجربه می کند.

اختلال دوقطبی چگونه درمان می شود؟

در حالی که هیچ درمان قطعی برای اختلال دوقطبی وجود ندارد، اما با روان درمانی و داروها قابل درمان و کنترل است. داروهای تثبیت کننده خلق معمولا اولین انتخاب در دارو هستند. هنگامی که درمان مداوم باشد، اختلال دوقطبی بسیار بهتر کنترل می شود. تغییرات خلقی ممکن است حتی زمانی که فردی تحت درمان است رخ دهد و باید فوراً به پزشک گزارش شود. ممکن است با تنظیم درمان از بروز اپیزودهای کامل جلوگیری شود. علاوه بر دارو درمانی، روان درمانی به افراد مبتلا به اختلال دوقطبی و خانواده های آنها کمک می کند و راهنمایی و آموزش می دهد. مداخلات روان درمانی باعث افزایش ثبات خلق، کاهش بستری شدن در بیمارستان و بهبود عملکرد کلی می شود.  تکنیک های رایج شامل درمان شناختی رفتاری، آموزش روانی و خانواده درمانی است.

دارو درمانی

برخی داروها می توانند به کنترل علائم اختلال دوقطبی کمک کنند. برخی از افراد ممکن است نیاز داشته باشند که چندین داروی مختلف را قبل از یافتن بهترین داروها امتحان کنند. رایج ترین انواع داروهایی که پزشکان تجویز می کنند شامل تثبیت کننده های خلق و خو و آنتی سایکوتیک های غیر معمول است. تثبیت‌کننده‌های خلق و خو مانند لیتیوم یا والپروات می‌توانند به پیشگیری از اپیزودهای خلقی یا کاهش شدت آن کمک کنند. لیتیوم همچنین می تواند خطر خودکشی را کاهش دهد. در حالی که افسردگی دوقطبی اغلب با داروهای ضدافسردگی درمان می‌شود، یک تثبیت‌کننده خلق نیز باید مصرف شود، زیرا یک داروی ضد افسردگی به تنهایی می‌تواند باعث یک دوره شیدایی یا چرخه های جا به جایی سریع در فرد مبتلا به اختلال دوقطبی شود. داروهایی که خواب یا اضطراب را هدف قرار می دهند، گاهی اوقات به عنوان بخشی از برنامه درمانی به تثبیت کننده های خلق و خو اضافه می شوند.

روان درمانی

روان درمانی (که گاهی اوقات گفتگو درمانی نامیده می شود) اصطلاحی برای تکنیک های درمانی مختلف است که هدف آن کمک به فرد در شناسایی و تغییر احساسات، افکار و رفتارهای نگران کننده است. روان درمانی می تواند به افراد مبتلا به اختلال دوقطبی و خانواده هایشان کمک کند و آموزش، مهارت ها و استراتژی هایی ارائه دهد. برخی از انواع روان‌درمانی می‌توانند درمان‌های موثری برای اختلال دوقطبی باشند، از جمله درمان بین فردی، آموزش مهارت های اجتماعی، رفتار درمانی و شناخت درمانی. همچنین درمان شناختی رفتاری (CBT) که یک درمان مهم برای افسردگی است، می تواند به ویژه به عنوان یک جزء از درمان افسردگی دوقطبی مفید باشد.

سایر درمان ها

• تحریک مغزی با شوک الکتریکی (ECT): یک روش تحریک مغز است که می تواند به تسکین علائم شدید اختلال دوقطبی کمک کند.  ECT معمولاً تنها در صورتی در نظر گرفته می‌شود که بیماری فرد پس از درمان‌های دیگر مانند دارو درمانی یا روان‌درمانی، یا در مواردی که نیاز به پاسخ سریع دارند، مانند خطر خودکشی یا کاتاتونی (وضعیت عدم پاسخگویی) بهبود نیافته باشد.
• تحریک مغناطیسی فراجمجمه ای مکرر (TMS): نوعی تحریک مغزی است که به جای تحریک الکتریکی ECT، از امواج مغناطیسی برای تسکین افسردگی در طی یک سری جلسات درمانی استفاده می کند. اگرچه TMS به اندازه ECT قدرتمند نیست، اما نیازی به بیهوشی عمومی ندارد و خطر کمی برای حافظه یا اثرات نامطلوب شناختی دارد.
• نور درمانی: بهترین درمان مبتنی بر شواهد برای اختلال عاطفی فصلی (SAD) است. بسیاری از افراد مبتلا به اختلال دوقطبی، بدتر شدن افسردگی فصلی را به خصوص در زمستان تجربه می‌ کنند.

منابع: bbrfoundation.org و nimh.nih.gov

با ما در تماس باشید!

021 22 62 35 87

021 22 61 84 73

0905 44 33 753