تأثیر طراحی محیطی بر رفتار و وضعیت روانی انسان

طراحی فضاهایی که در آن زندگی میکنیم نقشی اساسی در شکل دادن به تجربیات، رفتارها و ذهن ما دارد. طراحی محیطی که به عنوان روانشناسی طراحی یا روانشناسی محیطی نیز شناخته می شود، به بررسی رابطه پیچیده بین ویژگیهای فیزیکی و فضایی محیط اطراف ما و تأثیراتی که بر رفتار و حالات ذهنی انسان میگذارد، می پردازد. در این مقاله ما به تأثیر عمیق طراحی محیطی می پردازیم، تعریف آن و تأثیر آن بر زندگی افراد را بررسی میکنیم.

تعریف طراحی محیطی

طراحی محیطی شامل برنامه ریزی و سازماندهی محیط فیزیکی به گونه ای است که نتایج خاصی را ارتقاء دهد. این پیامدها میتوانند به اندازه بهبود بهره وری در محل کار، افزایش آرامش در خانه، تقویت تعامل اجتماعی در یک جامعه یا ارائه یک محیط درمانی در محیط های مراقبتهای بهداشتی متفاوت باشند. مفهوم طراحی محیطی چندین زیرشاخه از جمله معماری، طراحی داخلی، شهرسازی و طراحی منظر را در بر می گیرد که همگی به ایجاد فضاهایی کمک میکنند که نه تنها کاربردی هستند، بلکه برای رفاه انسان نیز مفید هستند. عناصری مانند چیدمان فضایی، طرحهای رنگی، نورپردازی، مواد، مبلمان، عناصر طبیعی و غیره را در نظر می گیرد. این عناصر با دقت انتخاب و مرتب میشوند تا واکنشهای عاطفی، روانی و رفتاری خاصی را از افرادی که در این فضاها زندگی میکنند یا با آنها تعامل دارند، برانگیزند.

دیدگاه ها و بینشها در مورد تأثیر طراحی محیطی

فرضیه بیوفیلیا

یکی از دیدگاه های تاثیرگذار در زمینه طراحی محیطی، فرضیه بیوفیلی است . این فرضیه که توسط زیست‌شناس ادوارد او. ویلسون ابداع شد، نشان می‌دهد که انسان‌ها ارتباط ذاتی با طبیعت دارند و تماس با عناصر طبیعی می‌تواند عمیقاً بر رفاه ما تأثیر بگذارد. طراحی بیوفیلیک که طبیعت را به محیط‌های مصنوعی ساخته شده می‌آورد، با هدف بهبود وضعیت ذهنی و رفتار ما ایجاد شده است. این مفهوم از این ایده پشتیبانی می‌کند که وجود فضای سبز، نور طبیعی و سایر عناصر دنیای طبیعی می‌تواند استرس را کاهش و خلق و خو و عملکرد شناختی را تقویت کند.

نظریه بازیابی توجه

نظریه بازسازی توجه ریچل و استیون کاپلان پیشنهاد میکند که محیط های طبیعی میتوانند به بازیابی منابع شناختی و توجه کمک کنند. این نظریه استدلال می‌کند که گذراندن زمان در محیط‌های طبیعی مانند پارک‌ها، جنگل‌ها یا باغ‌ها، به ذهن پربار ما اجازه می‌دهد تا دوباره شارژ شود. طبیعت حس آرامش و شیفتگی را فراهم میکند که می تواند منجر به بهبود تمرکز، کاهش خستگی ذهنی و در نهایت حالات روانی بهتر شود. این چشم انداز پتانسیل محیط های طبیعی را برای کاهش اثرات مضر زندگی پرسرعت و اشباع از اطلاعات ما برجسته می کند.

طراحی مبتنی بر شواهد

حوزه طراحی مبتنی بر شواهد بر بکارگیری تحقیقات تجربی برای اطلاع از تصمیمات طراحی متمرکز است. معماران و طراحان با انجام مطالعات و جمع آوری داده ها در مورد چگونگی تأثیر عناصر مختلف طراحی بر رفتار و رفاه ذهنی می توانند انتخابهای آگاهانه ای داشته باشند. این رویکرد تجربی تضمین می‌کند که تصمیمات طراحی مبتنی بر نتایج دنیای واقعی هستند و بر نیاز به ایجاد فضاهایی که تجربیات مثبت را ترویج می‌کنند، تأکید می‌کند. طراحی مبتنی بر شواهد عواملی مانند نور، آکوستیک، ملاحظات ارگونومیک و روانشناسی رنگ را برای بهینه سازی محیطها برای اهداف خاص در نظر می گیرد.

عوامل اجتماعی-فرهنگی

عوامل فرهنگی و اجتماعی بر نحوه درک و تعامل افراد با محیط خود تأثیر میگذارد. فرهنگ‌ها و زمینه‌های اجتماعی مختلف می‌توانند به تفسیرهای متفاوتی از عناصر طراحی منجر شوند. آنچه در یک فرهنگ دعوت کننده و مساعد برای رفتار مثبت تلقی میشود ممکن است در فرهنگی دیگر معنای مشابهی نداشته باشد. حساسیت به این تفاوت‌ها در ایجاد طراحی محیطی فراگیر و مؤثر که دیدگاه‌های گوناگون را برآورده می‌کند، ضروری است.

تاثیر رنگ و نور

روانشناسی رنگ جنبه جدایی ناپذیر طراحی محیطی است. رنگ های مختلف می توانند واکنش های احساسی و رفتاری مختلفی را برانگیزند. به عنوان مثال، رنگهای گرم مانند قرمز و زرد با انرژی و تحریک همراه هستند، در حالی که رنگ های سردتر مانند آبی و سبز با آرامش مرتبط هستند. روشنایی یکی دیگر از عوامل ضروری است. فضاهای با نور طبیعی با نور طبیعی اغلب باعث ایجاد حس رفاه و راحتی میشود، در حالی که نور ناکافی یا خشن میتواند منجر به ناراحتی و استرس شود. بنابراین انتخاب متفکرانه طرحهای رنگی و طراحی نور میتواند بطور قابل توجهی بر وضعیت ذهنی و رفتار افراد در یک فضا تأثیر بگذارد.

راه حل ها و مفاهیم برای طراحی محیطی

پیاده سازی طراحی بیوفیلیک

برای مهار تأثیر مثبت طبیعت بر رفتار و وضعیت ذهنی انسان، ترکیب اصول طراحی بیوفیلیک در فضاهای داخلی و خارجی ضروری است. فضاهای داخلی میتوانند دارای عناصری مانند گیاهان گلدانی، مواد طبیعی و آثار هنری باشند که صحنه های طبیعی را به تصویر میکشند. در مناطق بیرونی، بام های سبز، دیوارهای زنده و ایجاد زیستگاه های طبیعی میتوانند به احساس ارتباط با محیط کمک کنند. با انجام این کار، طراحی بیوفیلیک میتواند رفاه عاطفی و روانی ساکنان را افزایش دهد.

طراحی کاربر محور

رویکرد کاربر محور شامل در نظر گرفتن نیازها و ترجیحات افرادی است که با یک فضا تعامل خواهند داشت. این رویکرد بر اهمیت مشارکت کاربران نهایی در فرآیند طراحی برای اطمینان از همسویی محیط با نیازهای آنها تأکید میکند. چه یک فضای کاری، یک مرکز مراقبت های بهداشتی یا یک فضای مسکونی، درک نیازها و خواسته های منحصر به فرد افرادی که از آن استفاده خواهند کرد، کلید ایجاد محیطی است که رفتار مثبت و رفاه ذهنی را تقویت می کند.

ترویج پایداری

پایداری یک جنبه حیاتی از طراحی محیطی است، نه تنها به دلیل تأثیر مثبت زیست محیطی آن، بلکه برای تأثیر آن بر رفتار و وضعیت روانی انسان. طراحی و ساخت فضاهای دوستدار محیط زیست با ویژگیهایی مانند سیستمهای کم مصرف، مواد بازیافتی و منابع انرژی تجدیدپذیر می تواند حس مسئولیت پذیری و رفاه را در سرنشینان القا کند. دانستن اینکه یک فضا از نظر زیست محیطی مسئولیت پذیر است میتواند به وضعیت ذهنی مثبت کمک کند و رفتارهای پایدار را تشویق کند.

طراحی فراگیر

اصول طراحی فراگیر تضمین میکند که محیط ها برای افراد با همه تواناییها و پیشینه ها قابل دسترس و قابل استفاده است. این نه تنها حس جامع بودن و انصاف را ترویج میکند، بلکه نیازها و ترجیحات متنوع را نیز در بر می گیرد. طراحی فضاهایی با در نظر گرفتن دسترسی جهانی می تواند به رفاه همه افراد، صرف نظر از تواناییهای فیزیکی یا شناختی آنها کمک کند.

ساختمان جامعه

فضاهای عمومی که به خوبی برنامه ریزی شده اند مانند پارکها، میدانها و مراکز اجتماعی، میتوانند مراکزی برای تعامل اجتماعی و ایجاد جامعه باشند. چیدمان و طراحی این فضاها می تواند افراد را به دور هم جمع شدن، مشارکت در فعالیتهای اجتماعی و ایجاد ارتباطات تشویق کند. این حس تعلق و تعامل اجتماعی تأثیر مستقیمی بر حالات روانی، پرورش احساسات مثبت و حس خوب دارد.

طراحی مبتنی بر شواهد در مراقبت های بهداشتی

امکانات مراقبت های بهداشتی نمونه های برجسته ای هستند که در آن طراحی مبتنی بر شواهد می تواند به ویژه تأثیرگذار باشد. با بهینه‌سازی محیط فیزیکی برای کاهش استرس و ارتقای بهبودی، بیماران در بخش‌های مراقبت‌های بهداشتی می‌توانند وضعیت‌های روانی بهبود یافته و نتایج بهبودی را تجربه کنند. عناصری مانند نور طبیعی، فضاهای خصوصی، طرح‌های رنگی آرام‌بخش و مبلمان راحت، همگی می‌توانند به تجربه مثبت‌تر در محیط‌های پزشکی کمک کنند.

در نتیجه تأثیر طراحی محیطی بر رفتار و وضعیت روانی انسان عمیق و چندوجهی است. با درک دیدگاه ها و بینشهای مختلف در زمینه طراحی محیطی، میتوانیم اهمیت طراحی مدبرانه و هدفمند را در زندگی روزمره خود درک کنیم. راه حلهای مورد بحث از طراحی بیوفیلیک تا رویکردهای مبتنی بر شواهد، پتانسیل ایجاد محیط هایی را برجسته میکند که رفاه، بهره وری و کیفیت زندگی را افزایش میدهد. از آنجایی که معماران، طراحان و برنامه ریزان شهری به کاوش و اجرای این اصول ادامه می دهند، فضاهایی که در آن زندگی میکنیم تأثیر مثبت فزاینده ای بر زندگی ما خواهند داشت.

منابع: ncbi.nlm.nih.gov و sciencedirect.com

با ما در تماس باشید!

021 22 62 35 87

021 22 61 84 73

0905 44 33 753