علل مهم ترس و فوبیا و روش های درمان آن
ترس و فوبیا، در دسته اختلال های روحی و روانی قرار می گیرد و روابط اجتماعی و فردی شخص را بشدت تحت شعاع خود قرار می دهد. به طور کلی، یکی از واکنش های مفید و در عین حال طبیعی افراد که در مواقع روبرو شدن با خطر کاربر دارد، ترس نامیده می شود. وجود ترس در افراد نوعی جنبه حفاظتی به شمار می رود. در طرف مقابل، ترس از یک موقعیت، حیوان، شخص و جسم که به صورت طولانی مدت، شدید و غیر واقعی بروز پیدا می کند، فوبیا نام دارد. چنانچه ترس شکل گرفته تبدیل به حالت افراطی و شدید گردد، به عنوان یک اختلال روانی شناخته می گردد. ترس و فوبیا، در اثر محرکی که به تنهایی ترسی را با خود به همراه ندارد، به صورت یک اضطراب یا استرس مختل کننده و جامع بروز پیدا می کند.
اشخاصی که با این اختلال دست و پنجه نرم می کنند، از غیر معمول بودن نوع ترس خود آگاهی دارند، اما قابلیت غلبه کردن بر آن را در توان خود نمی بینند. بر همین اساس، این اختلال روانی عملکرد اجتماعی و روانی فرد بیمار را به شدت تحت تاثیر خود قرار می دهد و وی را در انجام امور روزانه خود با مشکلات عدیده ای همراه می سازد. ترس و فوبیا در بین زنان از اختلالات بسیار شایع و گسترده به شمار می رود. همچنین در مردان بعد از بیماری افسردگی در رتبه دوم اختلالات میان این افراد قرار می گیرد. اشخاص مبتلا به اختلال فوبیا در هنگام مواجه شدن با منشأ هراس خود، ترس شدید و غیر منطقی بر وجود آنها استیلا می یابد. به همین جهت، در صورت تماس فرد بیمار با منشأ هراس، اختلال فوبیا نمود بارز پیدا می کند.
گونه های مختلف ترس و فوبیا
ترس و فوبیا در گونه های مختلفی ظاهر می شود. در عین حال امکان دارد شخص به صورت همزمان با چند نوع فوبیا دست به گریبان باشد. فوبیای حیوانات، یک نوع از این اختلال به شمار می رود که عامل و منشأ اصلی ترس را حیوانات ایجاد می کنند. در این حالت صرفا نیاز نیست که فرد، حیوان را در روبروی خود احساس کند بلکه تصور کردن یا حتی مشاهده عکس های حیواناتی که شخص نسبت به آنها فوبیا دارد، اضطراب و ترس را در وجود او ایجاد می کند.
از نمونه های شایع این نوع فوبیا می توان به ترس از گربه، سوسک، سگ، ماهی، موش، پرنده، مار، عنکبوت و زنبور اشاره نمود. ترس از محیط های طبیعی از گونه های دیگر این اختلال محسوب می شود. در این حالت شخص در مواجهه با پدیده های طبیعی دچار ترس و هراس می گردد. ترس از آب، ترس از ارتفاعات، رعد و برق و طوفان، از گونه های شایع این نوع فوبیا به شمار می رود.
پیشنهاد می کنیم بخوانید: چطور جرات کنم حرف دلم را بزنم؟
نوع دیگر از نمونه های ترس و فوبیا، شامل فوبیای فرآیندها و اعمال می گردد که فرد بیمار از فرآیندها و اعمال معینی ترسی به دل خود راه می دهد. شایع ترین و مهم ترین نوع این فوبیا، ترس از بودن در محیط های بسته همانند آسانسور، ترس از رانندگی و ترس از پرواز می باشد. در این زمینه می توان به ترس از جراحت، تزریق و خون نیز اشاره کرد که شخص به محض مشاهد خون، عمل جراحی، جراحت و تزریق دچار ترس شدیدی می گردد. ترس از تهوع داشتن، خفگی، دکمه و ترس از دلقک، از دیگر گونه های ترس و فوبیا به شمار می آیند.
علل و پیامدهای مهم ترس و فوبیا
یکی از علل حائز اهمیت و تاثیر گذار در بروز ترس و فوبیا، عوامل محیطی و ژنتیکی به شمار می رود. افرادی که یکی از اعضای خانواده یا بستگان آنها دارای سابقه اختلال فوبیا باشند، در مقایسه با سایرین بیشتر در معرض این نوع اختلال روانی قرار می گیرند. تجربه نمودن اتفاقات تلخ و ناگوار نظیر غرق شدگی یا تصادف نیز در ابتلای فرد به این بیماری می تواند بسیار تاثیر گذار و مؤثر باشد. اشخاصی که با مشکلات پزشکی حاد و جدی دست به گریبان بوده نیز بیشتر از افراد دیگر به ترس و هراس ابتلا می گردند.
ضربه های مغزی، افسردگی، مصرف مشروبات الکلی و مواد مخدر، از دیگر عوامل حائز اهمیت در بروز ترس و فوبیا محسوب می شوند. گونه های مختلف اختلال فوبیا، از اختلالات اضطرابی به شمار می آیند. مبتلایان به این بیماری از وضعیت ایجاد کننده هراس اجتناب نموده که این پرهیز کردن طیف وسیعی از ابعاد زندگی آنها را احاطه کرده و سبب ایجاد مشکلات جدی در عملکرد و فعالیت های بیماران می شود. افراد مبتلا به ترس و فوبیا، ذهنشان آن چنان درگیر این اختلال می گردد که لذت کافی را از زندگی و لحظه های خود نمی برند.
ادامه این روند حتی آنها را به سمت بیماری افسردگی رهنمون ساخته و سبب انزوا، گوشه گیری و کنار گذاشتن موقعیت های اجتماعی می گردد. تنگی نفس، تعرق شدید، سیاهی رفتن چشم ها و سر گیجه، احساس درد در قفسه سینه، لرزش بدن، احساس خفگی، تهوع و ناراحتی های گوارشی، خشکی دهان، بالا رفتن ضربان قلب و تپش قلب، از علائم جسمی و فیزیکی ترس و فوبیا به شمار می رود.
شیوه ها و روش های درمان ترس و فوبیا
مبتلایان به اختلال ترس و فوبیا، برای فرار کردن از اضطراب و همینطور روبرو شدن با منشأ ترس های خود، راه فرار و اجتناب را انتخاب می کنند. بر همین اساس، درمانگران اعتقاد دارند که باید این طیف افراد را با منشأ و منبع هراس های خود مواجه نمود. یکی از روش های درمانی که در این زمینه مورد استفاده قرار می گیرد، درمان شناختی رفتاری می باشد. در این روش فرد ضمن اصلاح افکار نادرست و آگاهی از نوع تفکر خود، به شناخت بهتری از منشأ ترس خود دست پیدا می کند.
یادگیری مشاهده ای، مواجهه درمانی و بازسازی شناختی، از جمله تکنیک های مورد استفاده در این شیوه می باشد. در شیوه یادگیری مشاهده ای، در قالب یک فیلم یا به صورت مستقیم، نوع تعامل و برخورد فرد با منبع ترس و هراس به تصویر کشیده می شود. روان تحلیلی، از دیگر شیوه های درمانی ترس و فوبیا می باشد که منبع ترس در دوران کودکی مورد بررسی قرار می گیرد تا فرد بتواند با آگاهی از ترس های خود ضمن تجزیه و تحلیل آنها، شجاعت مواجه با ترس هایش را پیدا نماید.
خانواده درمانی، حساسیت زدایی منظم و رفتار درمانی، از دیگر روش های درمانی در این زمینه به شمار می آیند. روش های دارویی برای درمان ترس و فوبیا متناسب با نوع ترس ایجاد شده و با تجویز داروهای ضد افسردگی، مهار کننده های مونو آمین اکسید و داروهای ضد اضطراب نظیر بنزودیازپین صورت می گیرد.